Insulina we krwi w niektórych innych chorobach

Poza cukrzycą duże zmiany w stężeniu insuliny we krwi obserwuje się w wyspiakach wychodzących z komórek B wysp trzustkowych z zachowaną czynnością dokrewną (insulinoma). Wydzielanie insuliny jest w tych przypadkach stałe, autonomiczne, mało lub wręcz niezależne od wahań glikemii. Cechą charakterystyczną dla komórek gruczolaka łagodnego, a w większym jeszcze stopniu dla raka, jest zaburzenie spichrzania i „dojrzewania” insuliny w ziarnistościach, wskutek czego zostaje ona wydzielona bezpośrednio z miejsc biosyntezy na zewnątrz komórki. W ten sposób do krwi dostają się duże ilości proinsuliny, której zawartość w surowicy może dochodzić do 80% całej immunologicznej aktywności insulinowej (IRI). Na czczo poziom IRI nie zawsze jest u tych chorych podwyższony, natomiast u większości gwałtownie wzrasta po dożylnym wstrzyknięciu glukagonu lub tolbutamidu. W czasie takiego testu może wystąpić — wskutek wyrzutu do krwi dużej ilości biologicznie czynnej insuliny — głęboka, nieraz wręcz zagrażająca życiu hipoglikemia. Maksymalne wartości IRI w surowicy, jakie się wówczas stwierdza, wahają się w dość dużych granicach, z reguły przekraczają 200 mj. w 1 l, w pojedynczych przypadkach bywają większe, a ponadto te zwiększone wartości IRI utrzymują się we krwi dłużej niż u ludzi zdrowych (p. [86]). Odchylenia w stężeniach insuliny we krwi stwierdzono także w wyspiakach wychodzących z innych komórek wysp trzustkowych. Były one na ogół zgodne z kierunkiem działania hormonów, wytwarzanych przez rozrastające się komórki, na komórki B, jednak zbyt mała liczba obserwacji nie pozwala jeszcze na wyciąganie uogólnionych wniosków. W niektórych przypadkach wyspiaka wychodzącego z komórek A (glucagonoma) przyrost insulinemii po dożylnym obciążeniu glukozą lub L-argininą osiągał wartości bardzo duże (powyżej 200 mj./l), zaś w pojedynczych dotąd przebadanych przypadkach wyspiaka wychodzącego z komórek D (somatostatinoma) stężenia insuliny były wyraźnie zmniejszone. Po operacji tych guzów następowała normalizacja insulinemii zarówno w warunkach podstawowych (na czczo), jak i po stymulacji komórek B. Spośród chorób wewnętrznego wydzielania, nie związanych z dysfunkcją wysp trzustkowych, zmiany stężenia insuliny (IRI) we krwi opisano w chorobach przysadki, nadnerczy i tarczycy. W akromegalii jest ono z reguły zwiększone, i to zarówno w przypadkach z zaburzoną, jak i prawidłową tolerancją węglowodanów. Na odwrót, w niedoczynności przysadki przyrost insulinemii po stymulacji komórek B jest mniejszy aniżeli u ludzi zdrowych.