Cukrzyca insulinoniezależna (typu 2)

Jest to najczęstsza postać cukrzycy, występująca u osób ze swoistym genotypem „cukrzycorodnym” pod wpływem różnych czynników środowiskowych. Pojawia się w późniejszym okresie życia, po 40, najczęściej po 50 r.ż., aczkolwiek może także dotyczyć młodocianych. U kobiet często występuje w okresie pomenopauzalnym. Do tego typu zalicza się także cukrzycę starczą (diabetes senilis), ujawniającą się po 60 r.ż. U chorych z cukrzycą typu 2 z reguły stwierdza się otyłość, niekiedy bardzo znaczną; w późniejszym okresie życia 80% mężczyzn i 90% kobiet wykazuje nadmiar masy ciała. Przebieg choroby jest powolny i niekiedy mija kilka lat, zanim chory, odczuwający zresztą pewne dolegliwości, zwróci się po poradę lekarską. Czasami rozpoznanie cukrzycy jest przypadkowe. Poziom glikemii jest na ogół umiarkowanie, podwyższony, na czczo może być prawidłowy i w tych przypadkach dla ustalenia rozpoznania niezbędne jest wykonanie doustnego testu tolerancji glukozy, ewentualnie innych badań laboratoryjnych. Cechą charakterystyczną dla cukrzycy typu 2 jest mała skłonność do ketozy; rzadko dochodzi w niej do kwasicy i śpiączki ketonowej. W rzadkich przypadkach ostrego powikłania przebiegu tej postaci cukrzycy może wystąpić śpiączka hipermolalna (osmotyczna). Dość często stwierdza się hipertriglicerydemię i hipercholesterolemię, co jest wynikiem kojarzenia się omawianego typu choroby z niektórymi pierwotnymi hiperlipoproteinemiamii. Stężenie insuliny (IRI) we krwi kształtuje się inaczej u chorych otyłych i u chorych bez otyłości. U tych pierwszych jest ono często — zwłaszcza na początku choroby — zwiększone na czczo i po stymulacji czynności wydzielniczej komórek B, z tym że dynamika sekrecji insuliny — zwłaszcza po bodźcu glukozowym — jest zwykle nieprawidłowa. Z badań stężenia peptydu C w surowicy krwi u tych chorych wynika, że hiperinsulinemia obserwowana w cukrzycy typu 2 skojarzonej z otyłością jest nie tyle następstwem zwiększenia sekrecji insuliny, co zmniejszenia (adaptacyjnego) wątrobowego klirensu tego hormonu. W cukrzycy typu 2 bez otyłości stwierdza się natomiast zarówno na czczo, jak i po pobudzeniu komórek B mniejsze wartości stężenia insuliny (IRI) we krwi, aczkolwiek ten hipoinsulinizm nie jest tak znaczny, jak w cukrzycy typu 1. To zaburzenie sekrecji insuliny oraz pewne odrębności podłoża genetycznego są powodem wyodrębnienia w cukrzycy insulinoniezależnej podtypu bez otyłości w klasyfikacji WHO. Nie wyodrębniono w niej natomiast cukrzycy typu 2 młodocianych (MODY), ponieważ nie uwzględniano w niej wieku wystąpienia choroby jako kryterium podziału. W leczeniu cukrzycy typu 2 istotne znaczenie ma dieta, a w szczególności ograniczenie wartości energetycznej pożywienia u chorych otyłych. Ci pacjenci, u których sama dieta nie wystarcza dla wyrównania zaburzenia przemiany węglowodanów, z reguły dobrze reagują, przynajmniej początkowo, na podawanie przeciwcukrzycowych preparatów doustnych. Leczenie to jest skuteczne w początkowym okresie choroby, trwającym różnie długo, przeciętnie 6— 7 lat. Później konieczne staje się stosowanie insuliny także w tym typie cukrzycy. W cukrzycy typu 2 okres od wystąpienia dolegliwości (i objawów) do chwili rozpoznania może być dość długi, nieraz obejmować kilka lat, dlatego w badaniu wstępnym nierzadko stwierdza się zmiany zaliczane do późnych powikłań tej choroby. Najczęściej są, to nasilone objawy zmian w dużych naczyniach (makroangiopatii); one też przesądzają o umieralności chorych z cukrzycą insulinoniezależną: 2/3 spośród nich umiera z powodu chorób naczyniowo-sercowych. Różnica oczekiwanego okresu przeżycia pomiędzy chorymi z cukrzycą typu 2 a ogółem społeczeństwa wynosi kilka lat (w razie bardzo późnego ujawnienia się choroby zupełnie się zaciera), jest zatem 2—3-krotnie mniejsza aniżeli analogiczna różnica pomiędzy chorymi na cukrzycę typu 1 a populacją ogólną. U kobiet często występuje w okresie pomenopauzalnym. Do tego typu zalicza się także cukrzycę starczą (diabetes senilis), ujawniającą się po 60 r.ż. U chorych z cukrzycą typu 2 z reguły stwierdza się otyłość, niekiedy bardzo znaczną; w późniejszym okresie życia 80% mężczyzn i 90% kobiet wykazuje nadmiar masy ciała. Przebieg choroby jest powolny i niekiedy mija kilka lat, zanim chory, odczuwający zresztą pewne dolegliwości, zwróci się po poradę lekarską. Czasami rozpoznanie cukrzycy jest przypadkowe. Poziom glikemii jest na ogół umiarkowanie, podwyższony, na czczo może być prawidłowy i w tych przypadkach dla ustalenia rozpoznania niezbędne jest wykonanie doustnego testu tolerancji glukozy, ewentualnie innych badań laboratoryjnych. Cechą charakterystyczną dla cukrzycy typu 2 jest mała skłonność do ketozy; rzadko dochodzi w niej do kwasicy i śpiączki ketonowej. W rzadkich przypadkach ostrego powikłania przebiegu tej postaci cukrzycy może wystąpić śpiączka hipermolalna (osmotyczna). Dość często stwierdza się hipertriglicerydemię i hipercholesterolemię, co jest wynikiem kojarzenia się omawianego typu choroby z niektórymi pierwotnymi hiperlipoproteinemiamii. Stężenie insuliny (IRI) we krwi kształtuje się inaczej u chorych otyłych i u chorych bez otyłości. U tych pierwszych jest ono często — zwłaszcza na początku choroby — zwiększone na czczo i po stymulacji czynności wydzielniczej komórek B, z tym że dynamika sekrecji insuliny — zwłaszcza po bodźcu glukozowym — jest zwykle nieprawidłowa. Z badań stężenia peptydu C w surowicy krwi u tych chorych wynika, że hiperinsulinemia obserwowana w cukrzycy typu 2 skojarzonej z otyłością jest nie tyle następstwem zwiększenia sekrecji insuliny, co zmniejszenia (adaptacyjnego?) wątrobowego klirensu tego hormonu. W cukrzycy typu 2 bez otyłości stwierdza się natomiast zarówno na czczo, jak i po pobudzeniu komórek B mniejsze wartości stężenia insuliny (IRI) we krwi, aczkolwiek ten hipoinsulinizm nie jest tak znaczny, jak w cukrzycy typu 1. To zaburzenie sekrecji insuliny oraz pewne odrębności podłoża genetycznego są powodem wyodrębnienia w cukrzycy insulinoniezależnej podtypu bez otyłości w klasyfikacji WHO. Nie wyodrębniono w niej natomiast cukrzycy typu 2 młodocianych (MODY), ponieważ nie uwzględniano w niej wieku wystąpienia choroby jako kryterium podziału. W leczeniu cukrzycy typu 2 istotne znaczenie ma dieta, a w szczególności ograniczenie wartości energetycznej pożywienia u chorych otyłych. Ci pacjenci, u których sama dieta nie wystarcza dla wyrównania zaburzenia przemiany węglowodanów, z reguły dobrze reagują, przynajmniej początkowo, na podawanie przeciwcukrzycowych preparatów doustnych. Leczenie to jest skuteczne w początkowym okresie choroby, trwającym różnie długo, przeciętnie 6— —7 lat. Później konieczne staje się stosowanie insuliny także w tym typie cukrzycy. W cukrzycy typu 2 okres od wystąpienia dolegliwości (i objawów) do chwili rozpoznania może być dość długi, nieraz obejmować kilka lat, dlatego w badaniu wstępnym nierzadko stwierdza się zmiany zaliczane do późnych powikłań tej choroby. Najczęściej są, to nasilone objawy zmian w dużych naczyniach (makroangiopatii); one też przesądzają o umieralności chorych z cukrzycą insulinoniezależną: 2/3 spośród nich umiera z powodu chorób naczyniowo-sercowych. Różnica oczekiwanego okresu przeżycia pomiędzy chorymi z cukrzycą typu 2 a ogółem społeczeństwa wynosi kilka lat (w razie bardzo późnego ujawnienia się choroby zupełnie się zaciera), jest zatem 2—3-krotnie mniejsza aniżeli analogiczna różnica pomiędzy chorymi na cukrzycę typu 1 a populacją ogólną.