Glikokortykosteroidy

Już w dawnych pracach wykazano, że hormony kory nadnerczy powodują hiperglikemię, zwiększenie się zawartości glikogenu w wątrobie oraz ujemny bilans azotowy. Mimo jednak dużego postępu wiedzy w zakresie znajomości fizjologii i patofizjologii kory nadnerczy dotąd nie potrafiono wyjaśnić niektórych wpływów metabolicznych glikokortykosteroidów, ani też sprowadzić ich do jakiegoś jednego mechanizmu. Działają one antagonistycznie wobec insuliny w zakresie przemiany węglowodanów, tłuszczów i białek. Przemiana węglowodanów. Odróżnia się wczesny i późny wpływ glikokortykosteroidów na przemianę węglowodanów, zaś w ramach wpływu wczesnego — bezpośrednie oddziaływanie na tkanki pozawątrobowe oraz działanie na wątrobę. Hiperglikemia, która występuje w kilka godzin po wstrzyknięciu kortyzolu, nie jest następstwem zwiększonej glukoneogenezy, lecz upośledzonego zużytkowania glukozy w tkankach (tkance tłuszczowej, mięśniach, skórze i tkance limfatycznej). Dotychczas nie wyjaśniono, czy chodzi tu o zaburzenie transportu, czy fosforylacji glukozy, jak również, czy te ewentualne zaburzenia są wynikiem działania samych glikokortykosteroidów, czy też są przez nie wyzwalane za pośrednictwem uwalnianych (aktywowanych) inhibitorów insuliny. Hormony te zmniejszają wykorzystanie glukozy tylko w tych tkankach, w których transport tego cukru do wnętrza komórek jest zależny od insuliny. Wykazano także, że glikokortykosteroidy zmniejszają powinowactwo błonowego receptora insulinowego do insuliny. We wczesnym okresie działania glikokortykosteroidów przyczyną wzrostu zawartości glikogenu w wątrobie jest hiperglikemia i unieczynnienie fosforylazy. W późniejszym okresie hormony te powodują wybitne zwiększenie glukoneogenezy w wątrobie. Ten ich wpływ tłumaczy się „uczuleniem” odpowiednich enzymów na działanie cAMP, pobudzeniem sekrecji glukagonu, przede wszystkim jednak indukcją syntezy de novo kluczowych enzymów kontrolujących szlak glukoneogenezy: karboksylazy pirogronianowej, kinazy fosfoenolopirogronianowej, fruktozo-l,6-difosfatazy i glukozo-6-fosfatazy. Nasilenie się syntezy tego ostatniego enzymu tłumaczy długotrwały wpływ hiperglikemizujący glikokortykosteroidów. Do gromadzenia się glikogenu w wątrobie przyczynia się także zwiększenie przez te hormony — pośrednio przez stymulację fosfatazy fosforylazy — aktywności syntazy glikogenowej