Główne składniki pokarmowe

Ilość białka w diecie jest proporcjonalna do jej wartości energetycznej. Na ogół wystarcza zalecenie spożycia 1,0 g białka na kg masy należnej, natomiast dzieci, rekonwalescenci, kobiety w ciąży i pracownicy fizyczni powinni spożywać go więcej — do 2 g na kg masy należnej ciała. W niewydolności nerek, która towarzyszy schyłkowemu okresowi nefropatii cukrzycowej, zawartość białka ogranicza się do 0,5 g na kg masy należnej ciała. Połowę białka powinny stanowić produkty pochodzenia zwierzęcego (aminokwasy egzogenne), jak mięso, ryby, mleko, ser, jaja. Ponieważ produkty białkowe zawierają często dość dużo tłuszczu, należy zalecać te, w których zawartość tłuszczu jest mała. Tendencja do ograniczania spożycia tłuszczu w cukrzycy jest wynikiem znajomości przemiany lipidów i zaburzania przez nią metabolizmu węglowodanów, jak również empirycznych obserwacji dowodzących gorszego wykorzystania węglowodanów (zmniejszenie bilansu węglowodanowego) przez chorych na cukrzycę przestrzegających diety bogatotłuszczowej, Ograniczenie spożycia tłuszczów jest ponadto uzasadnione ich potencjalnym wpływem na rozwój miażdżycy, szczególnie groźnym dla chorych na cukrzycę, u których choroba podstawowa zwiększa możliwość wystąpienia zmian naczyniowych (angiopathia diabetica). Z tych względów zaleca się spożywanie olejów (nienasycone kwasy tłuszczowe) i ogranicza spożycie cholesterolu do mniej niż 300 mg/d. Przeciętna zawartość tłuszczu w dietach małoenergetycznych wynosi 30—50 g, w dietach o większej wartości energetycznej — do 70 g; 1/2 dziennej racji powinny stanowić oleje. Pokarmy węglowodanowe dzieli się na: 1) cukry proste, jak cukier buraczany, miód, dżemy, ciastka, cukierki, czekolada, oraz 2) produkty zawierające węglowodany złożone, tzn. skrobię, jak przetwory zbożowe, ziemniaki, ryż. W diecie chorego na cukrzycę węglowodany powinny pokrywać połowę lub nieco więcej ogólnego zapotrzebowania energetycznego; w zasadzie są to tylko węglowodany złożone. W zależności od wartości energetycznej diety ich ilość wynosi od 200 do 400 g, najczęściej jednak (w dietach zalecanych osobom otyłym) mieści się przy dolnej granicy wyżej podanego zakresu. Cukry proste albo się całkowicie skreśla z jadłospisu, albo też znacznie ogranicza ich spożycie. Są one głównie nośnikami energii (mała objętość) oraz powodują wzrost glikemii i cukromoczu. To ostatnie zjawisko występuje szczególnie wyraźnie w cukrzycy typu 2, w której zachowana jest endogenna sekrecja insuliny. Wydzielanie tego hormonu jest jednak opóźnione, często też zmniejszone, w związku z czym wchłanianie jelitowe glukozy szybko uwalnianej ze .spożytych disacharydów wyprzedza wyrzut insuliny; ta nie wykorzystana w wątrobie przechodzi do obszaru pozawątrobowego (hiperglikemia), skąd zostaje wydalona do moczu. Po spożyciu węglowodanów złożonych, które wchłaniają się znacznie wolniej w przewodzie pokarmowym, przyrost glikemii jest znacznie mniejszy. W cukrzycy leczonej insuliną można w ograniczonym stopniu dostosować rodzaj preparatu insuliny oraz porę jej wstrzykiwania do spożycia i szybkości absorpcji jelitowej niewielkiej ilości cukru, która nie powinna jednak przekraczać 6 łyżeczek do herbaty (30 g) dziennie. W dietach niskoenergetycznych, przeznaczonych dla otyłych chorych z cukrzycą typu 2, nie należy przekraczać 3 łyżeczek do herbaty cukru dziennie (15 g), aczkolwiek w tych przypadkach najlepiej jest przekonać pacjenta, by całkowicie zrezygnował z konsumpcji cukrów prostych.