Neuropatia cukrzycowa

Pod nazwą neuropatia cukrzycowa (neuropathia diabetica) rozumie się różnego rodzaju uszkodzenia obwodowego układu nerwowego, występujące w cukrzycy i przyczynowo z nią związane. Nie zalicza się do tej grupy powikłań przewlekłych lub ostrych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. Nie należą również do niej zapalenia wielonerwowe lub pojedynczych nerwów spowodowane innymi swoistymi czynnikami (zakażenie, wypadnięcie jądra miażdżystego), które mogą występować u chorych na cukrzycę. Neuropatia cukrzycowa nie zależy od rodzaju cukrzycy, występuje zarówno w typie 1, jak i w typie 2 tej choroby, a także w cukrzycach wtórnych i skojarzonych (typie 3). Stwierdza się ją w cukrzycy doświadczalnej i samoistnej u zwierząt: badania na nich dostarczyły wielu informacji na temat zmian biochemicznych i morfologicznych w neuronach obwodowego układu nerwowego. Epidemiologia. Dotychczas nie przeprowadzono dostatecznie miarodajnych badań, które pozwoliłyby dokładnie ustalić częstość występowania neuropatii u chorych na cukrzycę oraz znaczenie czynników zagrożenia wystąpieniem tego powikłania. Wynika to z dużego zróżnicowania obrazu klinicznego neuropatii cukrzycowej i trudności wypracowania metod standardowego badania, które można by zastosować w badaniach epidemiologicznych. To tłumaczy duże różnice w podawanych w piśmiennictwie danych na temat częstości występowania neuropatii — od 5 do 90% badanych chorych. W badaniach własnych, w których rozpoznanie neuropatii opierało się na zwykłym badaniu klinicznym, częstość występowania tego powikłania wynosiła średnio 40% ogółu badanych, była mniejsza na początku choroby i u osób młodych, a wyraźnie zwiększała się z czasem trwania choroby i wiekiem, w którym ujawniła się. W innym prospektywnym badaniu częstość neuropatii wynosiła w chwili rozpoznania cukrzycy 10% chorych, zaś po 25 latach trwania tego schorzenia zwiększała się do ponad 50%. Do częstego występowania neuropatii cukrzycowej u osób w podeszłym wieku przyczynia się sam proces starzenia, gdyż objawy podobne, chociaż mniej nasilone, stwierdzano u około 40% ludzi w wieku powyżej 70 lat bez cukrzycy. Mniej wyraźna jest zależność neuropatii od stopnia niewyrównania cukrzycy (hiperglikemii) i powikłanie to występuje — w nawet bardzo nasilonej formie — w łagodnych postaciach cukrzycy typu 2 z niewielką hiperglikemią. Z nielicznych dotąd badań tej zależności wynika jednak, że w cukrzycy niedostatecznie kontrolowanej neuropatia występuje częściej i w tych przypadkach trudniej jest uzyskać remisję dolegliwości i objawów spowodowanych tym powikłaniem cukrzycy. Wydaje się, że zaburzenia motoryczne korelują bardziej znamiennie z hiperglikemią niż zaburzenia czuciowe i łatwiej się cofają w razie dostatecznie wczesnej korekty leczenia cukrzycy. Podkreśla się także, że wczesne zmiany w większym stopniu zależą od niewyrównania cukrzycy i w bardziej widoczny sposób ustępują pod wpływem normalizacji glikemii niż zmiany długotrwałe i zaawansowane. Neuropatia nie wykazuje zależności od pici i występuje równie często u mężczyzn, jak u kobiet. Stwierdzono natomiast różnice w występowaniu tego powikłania cukrzycy w różnych populacjach (dużą częstość neuropatii obserwowano wśród ludzi niektórych krajów afrykańskich, w Indiach), jednak na podstawie tych badań nie można ustalić, czy i w jakim stopniu to zróżnicowanie zależy od czynników etnicznych, sposobu i poprawności leczenia cukrzycy, mikroangiopatii i wpływów środowiskowych. Sugerowano również genetyczne uwarunkowanie neuropatii cukrzycowej, doniesiono bowiem o częstym występowaniu tego powikłania u tzw. wolnych acetylatorów, tzn. u tych chorych na cukrzycę, którzy wolniej niż prawidłowo acetylują niektóre leki, np. sulfonamidy.W późniejszych badaniach nie potwierdzono jednak, aby ta dziedziczna cecha, którą jest szybkość acetylacji, pozostawała w znamiennym związku z występowaniem lub niewystępowaniem neuropatii cukrzycowej. Stwierdzono natomiast nieco większą (znamiennie) częstość „szybkich acetylatorów” wśród osób z cukrzycą typu 1. Obraz morfologiczny i hipotezy patogenetyczne. Odróżnia się 3 główne postacie neuropatii cukrzycowej: 1) przewlekłą neuropatię symetryczną, 2) ostre zapalenie nerwu oraz 3) neuropatię układu autonomicznego (neuropatię wegetatywną). W obrębie każdej z tych głównych postaci występują z kolei różne i często pod względem obrazu klinicznego zupełnie odmienne zespoły, co w sumie składa się na duże zróżnicowanie kliniczne tego powikłania. Jeżeli do tego dodać odmienność patogenetyczną omawianych tutaj zmian, słuszny wydaje się postulat, by mówić raczej o neuropatiach cukrzycowych, które mają różny mechanizm i w rozmaitej postaci występują u chorych na cukrzycę.