Obraz kliniczny i rozpoznanie

Ponad połowa chorych przyjmowanych do szpitala z powodu śpiączki hipermolalnej jest nieprzytomna, u pozostałych stwierdza się; mniej nasilone zaburzenia świadomości, nieraz też inne objawy neurologiczne, jak: niedowład, afazja, połowicze niedowidzenie, oczopląs. Objawy te z reguły ustępują po uzyskaniu poprawy stanu ogólnego. Równocześnie stwierdza się wybitne odwodnienie, skóra jest sucha i daje typowy objaw fałdu, suchy jest również język i błony śluzowe. Miarą utraty wody jest ubytek masy ciała, jaki nastąpił w ciągu ostatnich kilku dni: utrata wody stanowiąca 2—5% masy ciała oznacza odwodnienie niewielkie, 5—10% — odwodnienie średnie, jeżeli zaś osiąga 10—15% masy ciała, dowodzi bardzo ciężkiego, najczęściej śmiertelnego odwodnienia. Częstymi objawami są: hipotonia i przyspieszenie czynności serca, łatwo przechodzące w zapaść. Nie stwierdza się natomiast głębokiego, przyspieszonego oddychania ani nie wyczuwa acetonu w powietrzu wydechowym. Nie ma też objawów ze strony przewodu pokarmowego. Badania laboratoryjne. W moczu odsetek cukru jest duży, natomiast próba na obecność związków ketonowych (Ketotest) jest albo ujemna, albo słabo dodatnia (1 + ). We krwi stwierdza się znaczną hiperglikemię, powyżej 33,3 mmol/ II (600 mg%), a najczęściej mieści się ona w granicach 44,4—111 mmol/1 (800—2000 mg%). Prawidłowe są: stężenie związków ketonowych, zasób zasad osocza i pH. Czasem pH krwi może być nieco zmniejszone — obserwuje się to w niewydolności nerek (kwasica metaboliczna) i w zapaści (kwasica mlecza- nowa). W 1/2—2/3 przypadków występuje hipernatremia. Stężenie potasu kształtuje się różnie, może być prawidłowe, zmniejszone lub zwiększone i jest wypadkową strat tego elektrolitu i niewydolności nerek. Zawartość związków azotowych (mocznika, kwasu moczowego i kreatyniny) w surowicy jest najczęściej zwiększona, zaś wskaźnik hematokrytowy wynosi od 44 do 55. Rozpoznanie różnicowe. Odróżnienie śpiączki hipermolalnej od ketonowej nie nastręcza zwykle trudności, a głównym kryterium różnicującym jest nieobecność kwasicy metabolicznej. Nieco większe trudności diagnostyczne mogą nastręczać przypadki śpiączki hipermolalnej, w której w okresie wstępnym stwierdza się badaniem laboratoryjnym umiarkowaną ketozę; ustępuje ona szybko w czasie leczenia i nie odgrywa roli w kształtowaniu się obrazu śpiączki. Rozpoznaniem różnicowym należy także objąć stany śpiączkowe poza cukrzycą, jak: śpiączkę mózgową, mocznicową, wątrobową, a także śpiączkę w przebiegu zatruć substancjami egzogennymi (np. lekami). Warto zaznaczyć, że większość chorych z cukrzycową śpiączką hipermolalną jest kierowana do szpitala ze wstępnym rozpoznaniem udaru mózgu. Dokładne zebranie wywiadu od. otoczenia oraz szczegółowe zbadanie chorego i wnikliwa analiza wyników badań laboratoryjnych umożliwiają szybkie ustalenie właściwego rozpoznania.