Okres nauczania podstawowego

Jest to etap właściwej edukacji chorego na cukrzycę. Nauczanie rozpoczyna się zwykle w kilka tygodni po stwierdzeniu tej choroby, przy czym obecnie jest ono coraz częściej realizowane w grupach (kilkunastoosobowych), dla których dobiera się odpowiedni program. Ta forma szkolenia jest łatwiejsza do przeprowadzenia, poza tym jej zaletą jest to, że w chorym ugruntowuje się przekonanie, iż nie jest on samotny w swojej chorobie; sprzyja ona też wymianie spostrzeżeń i doświadczeń między członkami grupy, a dyskusja wielu chorych z osobą nauczającą rozszerza zakres przekazywania informacji. Niektórzy pacjenci źle tolerują jednak nauczanie zespołowe i dla nich trzeba opracować program indywidualny. Wyjaśniającej rozmowy z pojedynczym pacjentem wymagają także takie problemy, jak: wybór zawodu, małżeństwo i założenie rodziny, impotencja i in. Na razie w zakres indywidualnej edukacji wchodzi nauczanie o niekonwencjonalnych metodach leczenia insuliną (użycie i obsługa pomp infuzyjnych). Tematy, które obejmuje ramowy program szkolenia, są następujące: 1. Ogólna informacja o cukrzycy: omówienie jej przyczyny i występujących w niej zaburzeń metabolicznych (pojęcie hiper- i hipoglikemii, związków ketonowych, acetonurii), rodzajów tej choroby i przebiegu — na poziomie odpowiadającym ogólnemu wykształceniu członków grupy. 2. Żywienie chorych na cukrzycę: objaśnienie energetyczności (kaloryczności) diety, jej składu, przygotowanie jadłospisu i rozkład posiłków w ciągu dnia. Bardzo ważne jest przyswojenie sobie przez pacjentów znajomości składu różnych produktów spożywczych (głównie zawartości w nich węglowodanów), domowych miar (łyżeczka, łyżka stołowa, szklanka produktu w stanie surowym i po ugotowaniu), zasad zamiany jednego produktu na inny. Omówienia wymaga także spożywanie namiastek cukru, stosowanie sztucznych środków słodzących, picie alkoholu, kawy, herbaty. 3. Insulina: informacja O’ jej działaniu, rodzajach preparatów, ich stężeniu; dalszym etapem jest nauka wykonywania zastrzyków (nabieranie insuliny do strzykawki, mieszanie w niej różnych rodzajów tego hormonu, wykonanie wstrzyknięcia podskórnego). Obecnie można nauczyć — posługując się odpowiednimi strzykawkami — także pacjentów źle widzących i niewidomych samodzielnego nabierania, mieszania i wstrzykiwania insuliny. 4. Doustne leki przeciwcukrzycowe: omówienie rodzajów leków doustnych stosowanych w leczeniu cukrzycy, mechanizmu ich działania, wskazań i przeciwwskazań do ich stosowania, objawów niepożądanych, które mogą wystąpić podczas ich przyjmowania. 5. Praca mięśniowa (wysiłek): omówienie jego wpływu na metabolizm chorego na cukrzycę, zasad włączania wysiłku do programu leczenia tej choroby, przygotowania do wykonywania dużych wysiłków. 6. Samokontrola: szkolenie w samodzielnym oznaczaniu cukru (glukozy) i acetonu w moczu, coraz częściej też w oznaczaniu glikemii przy użyciu „suchych testów” enzymatycznych (wizualnie i w refotometrze odbiciowym). Z tą umiejętnością należy łączyć drugą — samodzielnego dokonywania niewielkich zmian w dawkowaniu insuliny lub proporcji w jej mieszaninie w zależności od stwierdzonego wyniku badania moczu i (lub) krwi. 7. Stany nagłego zagrożenia zdrowia: pouczenie 01 zachowaniu się w razie niedocukrzenia krwi lub wystąpienia wyraźnych objawów niewyrównania cukrzycy (hiperglikemii, znacznej glikozurii i acetonurii). 8. Stopa cukrzycowa: informacja o możliwości wystąpienia powikłań na stopie w przebiegu cukrzycy, zwłaszcza u osób starszych, i udzielenie wskazówek dotyczących prawidłowej pielęgnacji stóp i zapobiegania powstaniu zgorzeli lub owrzodzenia stopy. 9. Choroby towarzyszące: pouczanie o konieczności i sposobie kontynuowania leczenia cukrzycy w czasie innych przemijających chorób, zwłaszcza tych, którym towarzyszy utrata, apetytu (choroby gorączkowe), wymioty, biegunka. 10. Podróżowanie: pouczenie o przygotowaniu odpowiedniego zestawu (insuliny, strzykawek, lub też leków doustnych), przestrzeganiu diety w czasie podróży i o sposobie stosowania w jej trakcie insuliny lub leków doustnych. Oddzielny problem stanowi samodzielne podróżowanie samochodem i przygotowanie się do niego. Formy nauczania są różne. Obecnie są one najczęściej audiowizualne, w których wykład jest połączony z pokazem rycin, filmów, a także z ćwiczeniami praktycznymi. U dzieci duże usługi w przedstawieniu wielu zagadnień oddaje teatr lalek, w którym na miejsce pacjentów i personelu medycznego wprowadza się figury zwierząt, Bardzo użytecznym uzupełnieniem wykładów, pogadanek i ćwiczeń praktycznych są wydawnictwa popularnonaukowe przeznaczone dla chorych na cukrzycę.