Operacje ze wskazań nagłych

Wyrównanie cukrzycy i jej kontrola u chorych, którzy są przyjmowani do szpitala w trybie nagłym i wymagają natychmiastowej interwencji, jest zadaniem trudnym, zwłaszcza jeżeli zabieg należy wykonać w znieczuleniu ogólnym. Przyczyną tych trudności jest niemożność (najczęściej) przyjmowania pokarmów przez tych pacjentów mimo wstrzyknięcia w dniu hospitalizacji insuliny lub spożycia doustnych leków przeciwcukrzycowych, odstawienie tych leków — nieraz na kilka dni — z powodu choroby stanowiącej wskazanie do operacji, a także bardzo krótki czas dla oceny i ewentualnej korekty stanu metabolicznego. W tych przypadkach stan metaboliczny chorego na cukrzycę rozstrzyga, czy operację można wykonać natychmiast, czy też z kilkugodzinnym opóźnieniem. Operacje ze wskazań nagłych u osób z cukrzycą wyrównaną. Do tej grupy zalicza się chorych, u których glikemia oznaczona w dowolnej porze nie przekracza 14 mmol/1 (250 mg%) i u których nie stwierdza się kwasicy (zasób zasad 15 mmol/1) ani acetonu w moczu (najwyżej 1 +). Od pacjenta lub jego otoczenia należy się dokładnie dowiedzieć, jak był dotychczas leczony z powodu cukrzycy (p. książeczka chorego na cukrzycę, karta cukrzycowa), zaś w przypadkach stosowania insuliny — kiedy wstrzyknął ostatnią dawkę tego hormonu, jaka była jej wielkość i skład (ilość jednostek insuliny długo działającej) oraz kiedy spożył ostatni posiłek. Jeżeli chory wstrzyknął rano całą dobową dawkę insuliny (co zdarza się najczęściej), w porach odpowiadających głównym posiłkom podaje się w dożylnym wlewie 500—750 ml 10% roztworu glukozy i taką osobę można zgodnie ze wskazaniem chirurgicznym natychmiast operować. Jeżeli natomiast pacjent w dniu hospitalizacji nie wstrzyknął przewidywanej ilości insuliny lub tylko jej część, podaje mu się podskórnie 1/2—1/3 dawki, jaką przyjmował poprzednio w ciągu doby, w postaci insuliny krystalicznej (kwaśnej, obojętnej) lub maxirapid i podłącza dożylny wlew 500—750 ml 10% glukozy. Także w tej sytuacji można chorego natychmiast operować, zaś kontrolę cukrzycy w czasie i bezpośrednio po operacji prowadzi się wg zasad podanych dla dużych zabiegów ze wskazań przewlekłych (p. wyżej). Osoby leczone preparatami doustnymi z grupy sulfonylomocznika, będące w stanie bardzo dobrego wyrównania (glikemia 8,3 mmol/1 = 150 mg%), można operować od razu, bez modyfikacji leczenia cukrzycy przed zabiegiem, i w czasie jego trwania w porze przewidzianego posiłku głównego należy podać we wlewie dożylnym 500—750 ml 5—10% roztworu glukozy. Po operacji przechodzi się na leczenie insuliną, której wstępna dawka dobowa wynosi przeciętnie 30 j.m. Podania insuliny jeszcze przed operacją wymagają natomiast ci chorzy leczeni pochodnymi sulfonylomocznika, u których cukrzyca jest na granicy wyrównania (glikemia w granicach 11,1—14 mmol/1 = 200— —250 mg%). Wstrzykuje się im 12—16 j.m. insuliny krystalicznej (kwaśnej, obojętnej) lub maxirapid, podłącza dożylny wlew 750 ml 10°/o roztworu glukozy i wykonuje operację. Dalsze postępowanie jest takie samo, jak w dużych operacjach ze wskazań przewlekłych. W podobny sposób rozpoczyna się jeszcze przed operacją leczenie insuliną U wszystkich chorych przyjmujących przeciwcukrzycowe pochodne biguanidu. Znieczulenie ogólne zwiększa ryzyko wystąpienia kwasicy mleczanowej u osób leczonych tymi związkami i w razie konieczności operacji należy je odstawić w każdym przypadku, nawet wówczas gdy stan metaboliczny pacjenta jest całkowicie wyrównany. Operacje ze wskazań nagłych u chorych z cukrzycą nie wyrównaną. Nie wolno operować chorych na cukrzycę z kwasicą metaboliczną (ketonową, mleczanową), ani tym bardziej chorych znajdujących się w śpiączce cukrzycowej. Po zmniejszeniu glikemii do około 11,1 mmol/1 (200 mg%), wyrównaniu kwasicy i zaburzeń elektrolitowych operację wykonuje się pod osłoną wstrzyknięć insuliny krystalicznej (kwaśnej, obojętnej) lub maxirapid i dożylnego wlewu roztworu glukozy. U tych chorych wielkość każdorazowej dawki insuliny, drogę podania (podskórnie, domięśniowo), odstęp między wstrzyknięciami tego hormonu oraz ilość podawanej we wlewie glukozy ustala się indywidualnie w zależności od wartości glikemii, którą w tych przypadkach oznacza się częściej niż u innych operowanych osób z cukrzycą. Równocześnie dostatecznie często oznacza się pH krwi, zasób zasad i stężenie elektrolitów w surowicy. U takich pacjentów systemy ciągłego kontrolowanego wlewu insuliny są szczególnie przydatne, mogą bowiem zmniejszyć ciągle jeszcze duże ryzyko operacji, będące wynikiem głębokich zaburzeń metabolicznych w okresie bezpośrednio poprzedzającym zabieg chirurgiczny.