Oznaczenie glukozy we krwi

Obecnie oznacza się glukozę we krwi (osoczu) 6 metodami dającymi porównywalne wyniki. Są to: 2 metody enzymatyczne (w jednej stosuje się oksydazę glukozy, w drugiej układ heksokinaza/dehydrogenaza glukozo-6-fosforanu); metoda toluidynowa (swoista dla aldoz), metoda Somogyi i Nelsona oraz jej modyfikacje (jak metoda Kinga i Garnera), oparte na redukcji miedzi; 2 metody zaadaptowane do oznaczenia glukozy w autoanalizatorze: metoda Hoffmanna (wykorzystująca redukcję żelazicyjanku potasu) oraz metoda z użyciem neokupryny. Spośród nich jedynie badanie z zastosowaniem oksydazy glukozowej jest całkowicie swoiste dla glukozy, jednak pozostałe metody — w tym również redukcyjne — pozwalają oznaczyć „czystą” glukozę we krwi. Glukozę oznacza się we krwi włośniczkowej, żylnej i w osoczu. Stężenie glukozy we krwi włośniczkowej jest na ogół takie samo jak we krwi tętniczej i większe niż we krwi żylnej — nieznacznie na czczo, natomiast o 0,55—0,83 mmol/1 (10—15 mg%) w 2—3 h po posiłku. W osoczu stężenie glukozy jest przeciętnie o 15°/o większe aniżeli we krwi całkowitej. Z tego powodu glike- mia pozostaje w odwrotnym stosunku do wartości hematokrytu; obliczono, że zmniejszenie hematokrytu o 0,1 (10%) powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi całkowitej o 0,16—0,22 mmol/1 (3—4 mg%). W związku z tym w niektórych ośrodkach oznacza się glukozę wyłącznie w osoczu. Oznaczanie glukozy w surowicy może dawać wyniki błędne (zaniżone), ponieważ w okresie potrzebnym do utworzenia się skrzepu glikoliza w krwinkach powoduje zużycie części tego cukru. W przypadkach, w których dokonuje się oznaczenia glukozy w surowicy, należy do próbki krwi dodać fluorku sodowego lub umieścić ją w lodzie. Prawidłowe stężenie glukozy we krwi żylnej na czczo wynosi 3,6—5,3 mmol/ /I (65—95 mg%), po posiłkach wzrasta, nie przekraczając 8,9 mmol/1 (160 mg%) w jedną i 6,7 mmol/1 (120 mg%) w dwie godziny po posiłku. We krwi włośniczkowej poziomy stężenia glukozy są odpowiednio wyższe. W cukrzycy glikemia na czczo jest z reguły zwiększona, jednak w łagodnych postaciach choroby może być prawidłowa i wzrastać do nadmiernie dużych wartości dopiero po posiłkach. Z tych-względów większą przydatność diagnostyczną ma oznaczenie jej w 2 h po śniadaniu. W warunkach szpitalnych, a ostatnio coraz częściej także w domu, oznacza się stężenie glukozy we krwi o różnych porach dnia i nocy. Uzyskane w ten sposób wyniki tworzą tzw. dobowy pioiil glikemii. Uwzględniając zwyczaje i pory przyjmowania posiłków w Polsce, szczególnie przydatne okazało się oznaczanie glikemii o następujących godzinach: 7.00 (na czczo), 10.30 (przed drugim śniadaniem), 12.00 (przed obiadem), 16.00 (przed podwieczorkiem), 18.00 (przed kolacją) oraz w ciągu nocy o 22.00, 24.00 i 3.30 nad ranem. Skrócony dzienny profil glikemii obejmuje oznaczenie glukozy we krwi na czczo oraz w 2 h po każdym głównym posiłku (śniadaniu, obiedzie i kolacji). U chorych na cukrzycę, przede wszystkim typu 1, a w mniejszym stopniu typu 2, obserwuje się nieraz znaczne przyrosty glikemii we wczesnych godzinach porannych, między 5.00 a 9.00. Mogą one sięgać nawet 5,5—11,1 mmol/1 (100—200 mg%) i nastręczają duże trudności w leczeniu. Mechanizm tego zjawiska nie jest wyjaśniony. Nie jest to hiperglikemia reaktywna (po stanie niedocukrzenia krwi w nocy) i przypuszcza się, że jej przyczyną może być wzmożenie unieczynniania insuliny bądź zmniejszenie wrażliwości na nią spowodowane dobowym rytmem wydzielania hormonów przysadkowych (STH, ACTH) i kory nadnerczy (kortyzol).