Wpływ pracy mięśniowej na przemianę węglowodanów u ludzi zdrowych

Wysiłki fizyczne dzieli się na: dynamiczne i statyczne, na krótkotrwałe (do kilkunastu minut), cechujące się dużą intensywnością i szybkim występowaniem zmęczenia, oraz długotrwałe (powyżej 30—60 min) o małej lub umiarkowanej intensywności. Wysiłki o znacznej intensywności, w czasie których następuje maksymalne indywidualne pochłanianie tlenu, nazywa się wysiłkami maksymalnymi, wysiłki o mniejszej intensywności — wysiłkami submaksymalnymi. Znaczenie lecznicze mają wysiłki długotrwałe, submaksymalne. Głównym substratem energetycznym mięśni szkieletowych w stanie spoczynku są kwasy tłuszczowe, w czasie pracy są nimi glukoza i kwasy tłuszczowe, mniejszą rolę odgrywają związki ketonowe i aminokwasy. Pobieranie tych substratów zmienia się w czasie trwania wysiłku; w początkowym okresie substratem podstawowym jest glukoza, później są nimi glukoza i kwasy tłuszczowe, a następnie już prawie wyłącznie kwasy tłuszczowe. W najwcześniejszym okresie źródłem glukozy zużytkowywanej przez mięśnie jest glikogen mięśniowy, później wykorzystywana jest glukoza pobierana z krwi. W czasie umiarkowanych wysiłków glikemia u ludzi zdrowych nie ulega jednak zmniejszeniu, a podczas wysiłków o większej intensywności nawet się zwiększa w granicach 1,1—1,7 mmol/1 (20—30 mg%). Dowodzi to wzmożonego oddawania glukozy przez wątrobę do krwi. W tym celu najpierw zostają wykorzystane zapasy glikogenu w tym narządzie, a następnie źródłem glukozy staje się glukoneogeneza, głównie z mleczanu, w mniejszym stopniu z alaniny i glicerolu. Zwiększenie oddawania przez wątrobę glukozy do krwi (nasilenie glikogenolizy i glukoneogenezy), które w czasie wysiłku może osiągać poziom 2—5-krotnie wyższy od tego, który występuje w spoczynku, zależy głównie od swoistej dla wysiłku zmiany sekrecji hormonów wpływających na przemianę węglowodanów: zwiększenia wydzielania glukagonu, katecholamin, hormonu wzrostu i kortyzolu oraz zmniejszenia wydzielania insuliny. Na proces ten wpływa także miejscowa stymulacja adrenergiczna w wątrobie. Stopień opisanej wyżej reakcji hormonalnej i nerwowej na wysiłek jest determinowany jego intensywnością i długotrwałością. Ponadto reakcja ta zależy od pewnego stopnia od zasobów węglowodanowych organizmu i jest większa w stanach zmniejszenia tych zapasów.