Zakażenia dróg moczowych i nerek

Zakażenia układu moczowego należą obok zakażeń skóry do najczęstszych w cukrzycy. Ich częstość zwiększa się w miarę trwania choroby, do czego przyczynia się zapewne czynnościowa dysfunkcja pęcherza moczowego, zależna od neuropatii wegetatywnej. Zakres zakażeń jest bardzo szeroki — od bezobjawowej bakteriurii, poprzez przewlekłe i ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, aż po burzliwie przebiegające zmartwiające zapalenie brodawek nerkowych (papillitis necrotisans). Z dokładnych badań kontrolowanych wynika, że bezobjawowa bakteriuria w cukrzycy występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn i tylko u kobiet jest znamiennie częstsza w porównaniu ze zdrowymi. Podobną zależność stwierdzono w przypadku jawnych zakażeń dróg moczowych i odmiedniczkowego zapalenia nerek. Dla cukrzycy charakterystyczna jest tendencja do umiejscawiania się zakażenia w górnej części układu moczowego i w 80°/o przypadków infekcja dróg moczowych doprowadza do odmiedniczkowego zapalenia nerek. Na ogół przebiega ono wśród nikłych objawów klinicznych, ujawniając się jedynie w okresie obostrzeń stanami gorączki, trudnościami w oddawaniu moczu (nie zawsze) i typowymi zmianami w moczu. Z upływem lat doprowadza do marskości nerek (nerki małe) i do- ich niewydolności. Oblicza się, że odmiedniczkowe zapalenie nerek jest dwukrotnie częściej przyczyną zgonu chorych na cukrzycę niż w populacji ogólnej. Zmartwiające zapalenie brodawek nerkowych jest szczególnym powikłaniem zakażenia dróg moczowych i odmiedniczkowego zapalenia nerek. Jest ono prawdopodobnie skutkiem zakażenia i niedokrwienia, i polega na wytworzeniu się ogniskowej, ostro przebiegającej martwicy tych brodawek. W obrazie klinicznym zwraca uwagę ciężki stan ogólny, wysoka gorączka, częste objawy kolki nerkowej i wydalanie z moczem strzępków tkanki, krwiomocz i retencja związków azotowych we krwi. Nie jest to powikłanie swoiste dla cukrzycy, ale połowę przypadków z takim przebiegiem odmiedniczkowego zapalenia nerek stanowią chorzy na cukrzycę. Z badań pośmiertnych wynika, że zagrożenie wystąpieniem zmartwiającego zapalenia brodawek nerkowych jest w cukrzycy 5-krotnie większe w porównaniu z populacją ogólną. Innym ostrym powikłaniem odmiedniczkowego zapalenia nerek w cukrzycy jest utworzenie się ropnia okolonerkowego. Oblicza się, że 1/3 chorych z tym ropniem ma cukrzycę. Osoby z cukrzycą są podatne także na grzybicze zakażenia dróg moczowych. Prawdopodobnie jednym z czynników sprzyjających jest tu obecność cukru w moczu; wówczas bowiem znacznie częściej stwierdza się drożdże w moczu niż w stanie aglikozurii. Zakażenie dróg moczowych, a zwłaszcza odmiedniczkowe zapalenie nerek, pogarsza czynność tego narządu i ogólne rokowanie w cukrzycy. Przyspiesza występowanie niewydolności nerek u chorych z nefropatią cukrzycową, a prawdopodobnie sprzyja także pojawianiu i nasilaniu się powikłań cukrzycowych poza obszarem narządu moczowego. Zaobserwowano bowiem częstsze występowanie retinopatii u chorych ze stałą bakteriurią niż u tych, u których udało się ją opanować. Dlatego też leczenie zakażenia dróg moczowych i nerek należy prowadzić od chwili ustalenia takiego rozpoznania, nawet opartego wyłącznie na stwierdzeniu znamiennej bakteriurii, i systematycznie je kontynuować przez dostatecznie długi okres. W zapobieganiu tego rodzaju zakażeniom należy położyć bardzo duży nacisk na ograniczenie do niezbędnego minimum wszelkich manipulacji urologicznych, bowiem chorzy na cukrzycę są bardzo podatni na infekcję podczas takich zabiegów.