Powikłania metaboliczne

Głównym i najgroźniejszym powikłaniem jest kwasica mleczanowa, będąca wynikiem nasilenia pod wpływem pochodnych biguanidu glikolizy beztlenowej i wytwarzania mleczanu. Rozwijająca się na jej tle śpiączka mleczanowa stanowi zagrożenie dla życia, zwłaszcza u ludzi w podeszłym wieku. W piśmiennictwie opisano ponad 300 przypadków kwasicy tego typu, dającej objawy kliniczne, związanej głównie z przyjmowaniem fenforminy, rzadziej buforminy i najrzadziej metforminy, jednak rzeczywista liczba osób, u których wystąpiło to powikłanie, jest zapewne większa. Przyczyną kwasicy mleczanowej jest nieprzestrzeganie przeciwwskazań do stosowania tej grupy leków. Szczególnie częste pojawianie się tego powikłania u ludzi starszych jest spowodowane tym, że w tym wieku dość powszechne są stany utajonej niewydolności nerek, wątroby, krążenia i oddechowej, zagrażające wystąpieniem kwasicy mleczanowej „bez widocznej przyczyny” z chwilą podjęcia leczenia cukrzycy pochodnymi biguanidu. Poza tym w rachubę wchodzi także indywidualna skłonność do reagowania dużym przyrostem stężenia mleczanu we krwi na podanie biguanidu, za czym przemawiają obserwacje poczynione u zdrowych ochotników. W odniesieniu do fenforminy może to być wynikiem ograniczenia jej hydroksylacji u niektórych osób, u których lek ten gromadzi się wówczas w stężeniach działających toksycznie. Mniejsze znaczenie ma rzadko obecnie obserwowana skłonność do kelozy u chorych przyjmujących pochodne biguanidu. Przyczyną tego zaburzenia może być swoiste zwiększenie ketogenezy w wątrobie przez te związki, a prawdopodobnie w większym stopniu stan „głodu węglowodanowego” powodowany m.in. zmniejszeniem jelitowego wchłaniania glukozy. Ta postać kwasicy ketonowej szybko ustępuje po zwiększeniu ilości węglowodanów w diecie.