Metody radioimmunologiczne

Zastosowana po raz pierwszy do oznaczania insuliny metoda ta znalazła szerokie zastosowanie w badaniach innych hormonów peptydowych i substancji, które sprzężone z odpowiednim nośnikiem nabierają właściwości antygenu. Zasadą metody radioimmunologicznej jest współzawodniczenie pomiędzy endogennym oznaczanym hormonem i znaną ilością tego hormonu znakowanego mJ lub 125J w łączeniu się z określoną ilością przeciwciał. Metoda polega na stworzeniu odpowiednio czułego systemu: hormon znakowany związany z przeciwciałami i hormon znakowany wolny, a następnie na określeniu zmian ich stosunku wyjściowego pod wpływem hormonu, którego stężenie jest oznaczane w określonym środowisku (osocze, surowica, mocz itp.). Po oddzieleniu hormonu znakowanego związanego z przeciwciałem od hormonu znakowanego wolnego możliwe jest wyliczenie zmian radioaktywności obu tych składowych pod wpływem standardowej (znanej) ilości hormonu dodanego oraz hormonu obecnego w badanym środowisku i tym samym wyliczenie stężenia danego hormonu w tym środowisku. Dla osiągnięcia dokładności w metodzie radioimmunologicznej muszą być spełnione następujące warunki: duża aktywność właściwa hormonu (insuliny) znakowanego jodem radioaktywnym, wysoka specyficzność przeciwciał oraz dokładna metoda oddzielania hormonu związanego z przeciwciałami od hormonu wolnego. W tym celu stosuje się chromatoelektroforezę (najdawniej), adsorpcję na cząsteczkach o dużej sile adsorpcyjnej (np. amberlit CG 400, węgiel aktywny opłaszczony dekstranem), wiązanie chemiczne z obojętnym nośnikiem (tyflon, sefadeks), wytrącanie kompleksu hormon-przeciwciało za pomocą przeciwciał antyglobulinowych (metoda podwójnych przeciwciał) lub za pomocą alkoholu. Ostatnia z wymienionych metod pozwala określić insulinę immunoreaktywną u osób, które były leczone insuliną, a więc które wytworzyły własne przeciwciała wiążące ten hormon. Te endogenne przeciwciała, uniemożliwiające przeprowadzenie pomiaru ,,wolnej” insuliny, można także usunąć za pomocą glikolu polietylenowego (PEG). Radioimmunologiczna metoda oznaczania insuliny jest bardzo dokładna i w zasadzie swoista. Można za jej pomocą oznaczyć insulinemię (IRI) z dokładnością do 1 mj. w 1l. Pojedyncze łańcuchy A i B nie reagują z przeciwciałami wiążącymi insulinę. Insuliny immunoreaktywnej nie stwierdza się w surowicy (osoczu) osób po pankreatektomii, ani też w długotrwałej cukrzycy typu 1. U ludzi zdrowych jej stężenie zwiększa się po podaniu glukozy lub zastosowaniu innych bodźców zwiększających wydzielanie komórek B. Duże stężenie insuliny w surowicy stwierdza się także najczęściej w czynnych hormonalnie wyspiakach wychodzących z tych komórek (insulinoma). Omawiana metoda pozwoliła dokładnie prześledzić sekrecję insuliny zarówno in vitio, jak i in vivo i całe współczesne poznanie mechanizmów regulujących ten proces stało się możliwe dzięki wprowadzeniu do badań tej właśnie metody oznaczania hormonu.