Rozkład posiłków w ciągu dnia

W prawidłowym żywieniu chorych na cukrzycę duże znaczenie ma rozłożenie spożycia węglowodanów na możliwie dużą liczbę posiłków. Zapobiega się w ten sposób nadmiernemu wchłanianiu zbyt dużej ilości glukozy i nadmiernemu wzrostowi glikemii. Jak poucza doświadczenie kliniczne, najbardziej przydatne i możliwe do akceptacji przez pacjentów okazało się rozłożenie dziennej racji węglowodanów na 5 posiłków, w tym po 25% na posiłki główne (śniadanie, obiad, kolacja), 10% na II śniadanie i 15% na podwieczorek. Spożycie nieco mniejszej ilości węglowodanów na II śniadanie ma na celu ograniczenie przyrostu glikemii w godzinach rannych. Osobom skłonnym do stanów niedocukrzenia krwi zaleca się spożycie w nocy dodatkowego (szóstego) posiłku około godziny 23.00, zawierającego 10% dziennej racji węglowodanów. Wobec konieczności wieloletniego przestrzegania diety chory na cukrzycę musi dobrze poznać jej zasady. Ważenie produktów spożywczych jest potrzebne tylko na początku choroby, by wyrobić sobie pojęcie o ich masie i móc później posługiwać się miarami domowymi, jak łyżka stołowa, łyżeczka do herbaty (płaska, czubata), szklanka. Ważne jest także zorientowanie się, jaka jest masa produktu w stanie surowym, a jaka po ugotowaniu bądź po usunięciu części niejadalnych (owoce, jarzyny). Możliwie jak najwcześniej chory powinien poznać skład pożywienia i przyswoić sobie pojęcie tzw. zamienników pokarmowych, tzn. orientować się, w jakim stosunku można zamienić jedne produkty na inne (p. Dodatek). Pozwala to na ułożenie urozmaiconych jadłospisów przy zachowaniu tej samej wartości energetycznej i składu jakościowego. Dużym ułatwieniem jest korzystanie z opracowań zawierających gotowe przykłady diet o różnej wartości energetycznej. Sama cukrzyca nie stanowi przeciwwskazania do picia kawy lub herbaty ani do stosowania różnych przypraw. W ramach tendencji do zbliżania diety chorego na cukrzycę do zwyczajów żywieniowych społeczeństwa, w którym on żyje, następuje także rewizja postulowanego przez niektóre ośrodki bezwzględnego zakazu picia alkoholu, tym bardziej że zakaz ten nie był najczęściej przestrzegany. Sporadycznie można dopuścić spożycie alkoholu w ilości nie przekraczającej 6% ogólnej wartości energetycznej racji pokarmowej, co np. przy diecie o wartości energetycznej 8300 kJ (2000 kcal) daje 18 g czystego alkoholu. Równocześnie należy z jadłospisu wycofać równoważną pod względem energetycznym ilość innego produktu (tłuszczu). Dopuszczalne są jedynie napoje alkoholowe zawierające mniej niż 2% węglowodanów. Wolno je spożywać tylko w czasie posiłku w związku z możliwością interakcji alkoholu z lekiem przeciwcukrzycowym i ryzykiem wystąpienia hipoglikemii (co jest spowodowane hamowaniem glukoneogenezy, które towarzyszy utlenianiu alkoholu). U chorych leczonych pochodnymi sulfonylomocznika, zwłaszcza chlorpropamidem, może wystąpić reakcja typu disulfiramu. Zakaz spożycia alkoholu obowiązuje oczywiście w razie kojarzenia się cukrzycy ze stanami, które per se stanowią przeciwwskazanie do jego konsumcji (hipertriglicerydemia, zapalenie trzustki, marskość wątroby), a także w razie przyjmowania przez pacjentów leków psychotropowych oraz ich podatności na lekomanię i alkoholizm.