Kryteria oceny leczenia cukrzycy

Celem prawidłowego leczenia cukrzycy jest przywrócenie chorym sprawności życiowej, możliwości pełnego uczestniczenia w życiu społecznym („zdrowie uwarunkowane”), uchronienie od następstw inwalidztwa spowodowanego tą chorobą, lub też ich ograniczenie, oraz zapewnienie dostatecznie długiego okresu przeżycia. Dzieciom chorym na cukrzycę należy ponadto zapewnić prawidłowy rozwój fizyczny, psychiczny i socjalny. Dlatego głównym kryterium skuteczności leczenia jest osiągnięcie przez chorych dobrej sprawności fizycznej i prawidłowego stanu psychicznego. Te cechy kształtują się na ogół równolegle ze wskaźnikami somatycznymi, psychicznymi i biochemicznymi, które bezpośrednio wyznaczają rodzaj i kierunek leczenia. U chorych otyłych dąży się do stopniowej redukcji masy ciała, przez co przebieg choroby można wybitnie złagodzić lub nawet uzyskać jej remisję. Natomiast osobom wychudzonym zaleca się taką dietę i takie leczenie, by doprowadzić ich masę ciała do wartości należnej. Spośród biochemicznych wskaźników wyrównania cukrzycy najważniejszymi są: cukromocz i glikemia, w ostatnich latach coraz powszechniej dołącza się jeszcze wartość glikozylowanej hemoglobiny i glikozylowanej albuminy (białek surowicy). Zwiększenie stężenia związków ketonowych we krwi i ich obecność (aceton) w moczu jest sygnałem alarmującym, gdyż dowodzi niebezpiecznego dla życia, ostrego powikłania. Kryteria wyrównania cukrzycy są bardziej rygorystyczne podczas leczenia doustnego aniżeli podczas stosowania insuliny, gdyż w tym ostatnim przypadku przez każde wstrzyknięcie hormonu doraźnie koryguje się ewentualne pogorszenie stanu metabolicznego chorego. O ile zatem podając doustne leki przeciwcukrzycowe dąży się do aglikozurii lub zmniejszenia cukromoczu dobowego do mniej niż 10 g, to w czasie leczenia insuliną za graniczny dopuszczalny cukromocz przyjmuje się 30 g/d (około 10% spożytych węglowodanów). Wartość glikemii w ciągu doby u chorych przyjmujących leki doustne nie może przekraczać 11,1 mmol/1 (200 mg%), a powinno się dążyć, aby w 2 h po śniadaniu była ona mniejsza niż 8,3 mmol/1 (150 mg%). U chorych leczonych insuliną za górną dopuszczalną granicę glikemii w ciągu doby przyjmuje się również 11,1 mmol/1 (200 mg%), zaś u pacjentów z cukrzycą chwiejną — 14 mmol/1 (250 mg%). Równie ważne jest przestrzeganie dolnej dopuszczalnej granicy glikemii, gdyż określa ona ryzyko wystąpienia stanu niedocukrzenia krwi. Za takie pożądane najmniejsze stężenie glukozy we krwi w ciągu doby przyjmuje się u chorych leczonych wyłącznie dietą lub dietą i lekami doustnymi 5,5 mmol/1 (100 mg%), u chorych leczonych insuliną — 6,7 mmol/1 (120 mg%), zaś u chorych z cukrzycą chwiejną — 8,3 mmol/1 (150 mg%). Tak więc celem konwencjonalnej terapii jest utrzymanie glikemii dobowej w cukrzycy ustabilizowanej w granicach 5,5—11,1 mmol/1 (100—200 mg%), zaś w cukrzycy chwiejnej w granicach 8,3—14 mmol/1 (150—250 mg%) — tab. 64. W cukrzycy ustabilizowanej najmniejsze stężenie glukozy występuje z reguły na czczo, największe po posiłkach, przy czym glikemia w 1 h po posiłku zależy w dużym stopniu od szybkości wchłaniania jelitowego pożywienia (glukozy), natomiast w 2 h po posiłku odzwierciedla działanie insuliny (endo- i egzogennej). Normalizacji przemiany węglowodanów towarzyszy z reguły normalizacja metabolizmu tłuszczów, co znajduje wyraz w zmniejszeniu do wartości prawidłowych stężenia triglicerydów i cholesterolu w surowicy, o ile zwiększenie tego stężenia było zjawiskiem wtórnym. W przypadku kojarzenia się cukrzycy z pierwotną hiperlipoproteinemią należy obok leczenia cukrzycy zastosować środki (dieta, leki) ukierunkowane na zaburzenia gospodarki lipidowej. Przytoczone wyżej kryteria oceny leczenia i wyrównania cukrzycy odnoszą się do chorych poddanych konwencjonalnej terapii, a więc praktycznie do prawie wszystkich osób leczonych z powodu tej choroby. W razie podjęcia niekonwencjonalnych metod leczenia (ciągły wlew lub wielokrotne w ciągu dnia wstrzykiwanie insuliny), które w swoim założeniu mają naśladować naturalne rytmy wydzielania insuliny i naturalne jej stężenie we krwi, celem terapii jest całkowita normalizacja glikemii i wartości innych wskaźników biochemicznych i klinicznych, które w cukrzycy ulegają zmianie.