Zwiększenie tkankowego zużytkowania glukozy

To zjawisko tłumaczono zwiększoną przepuszczalnością błon komórkowych dla glukozy i innych metabolitów w warunkach niedotlenienia komórek i nasilonej glikolizy, swoistym dla biguanidów obniżeniem progu przenikania’ tego cukru do komórek, a obecnie bierze się pod uwagę ich wpływ na zwiększenie liczby receptorów insulinowych błon komórkowych. Wszystkie opisane działania przeciwcukrzycowych pochodnych biguanidu tłumaczą do pewnego stopnia niezwykłe zjawisko zmniejszenia glikemii przy mniejszym stężeniu insuliny we krwi. Być może znaczenie ma także wpływ tych leków na czynniki działające antagonistycznie wobec insuliny. Stwierdzono, że hamują one przyrost wydzielania hormonu wzrostu, który występuje prawidłowo po dodwunastniczym wlewie aminokwasów. Nie wpływają one na wydzielanie glukagonu trzustkowego, natomiast zwiększają wyraźnie stężenie glukagonopodobnych peptydów jelitowych. Ponieważ te ostatnie mogą konkurować z glukagonem trzustkowym w interakcji ze swoistymi receptorami błonowymi hepatocytów, zmniejszając tym samym hiperglikemizujący wpływ tego ostatniego, jest możliwe, że także na tej drodze przyczyniają się do obniżenia poziomu glikemii. Przeciwcukrzycowe pochodne biguanidu wywierają także istotny wpływ na przemianę tłuszczów, wyrażający się zmniejszeniem stężenia triglicerydów i cholesterolu w osoczu oraz stopniowo postępującym ubytkiem masy ciała. Mechanizm zmniejszania się stężenia triglicerydów w osoczu podczas stosowania tych leków jest prawdopodobnie złożony i w jego wyjaśnieniu bierze się pod uwagę następujące wpływy: 1) zmniejszenie podaży acetylo-CoA, będącego prekursorem kwasów tłuszczowych, wskutek zahamowania utleniania kwasów tłuszczowych i oksydacyjnej dekarboksylacja 2) zmniejszenie stężenia insuliny we krwi i tkankach, 3) hamowanie jelitowego wchłaniania glukozy i zmniejszenie puli tego składnika oraz 4) zwiększenie klirensu osoczowego triglicerydów. To ostatnie zjawisko jest wykładnikiem aktywności lipazy lipo- proteinowej, zwiększającej się w warunkach hamowania lipolizy w tkance tłuszczowej. Z kolei zmniejszenie stężenia cholesterolu w osoczu pod wpływem leczenia cukrzycy pochodnymi biguanidu tłumaczy się: 1) zmniejszeniem biosyntezy tego steroidu w ścianie jelita wskutek hamowania jelitowej A5-7-sterolo-A7reduktazy, 2) utratą cholesterolu z kałem w następstwie hamowania przez pochodne biguanidu zwrotnego wchłaniania kwasów żółciowych. Wpływ pochodnych biguanidu na przemianę tłuszczów, różniący się zasadniczo od analogicznego wpływu pozostałych grup leków przeciwcukrzycowych — insuliny i pochodnych sulfonylomocznika — wyznacza im szczególne miejsce w leczeniu cukrzycy, kojarzącej się bardzo często z otyłością i hiperlipoproteinemiami. Przeciwcukrzycowe pochodne biguanidu (głównie fenoformina) nasilają zjawisko librynolizy oraz zmniejszają zawartość fibrynogenu osocza i pod tym względem działają też odmiennie niż insulina i pochodne sulfonylomocznika. Mogą być zatem pomocne w zwiększeniu zmniejszonej z reguły w cukrzycy aktywności fibrynolitycznej krwi. Z uwagi na tę właściwość podejmowano próby stosowania omawianych związków w leczeniu zmian zakrzepowych na tle miażdżycy.