Choroby trzustki

Cukrzyca po całkowitym chirurgicznym usunięciu trzustki (co najmniej 90% gruczołu) należy u człowieka do dużej rzadkości. W związku jednak z doskonaleniem techniki operacyjnej i coraz częstszym wykonywaniem całkowitej pankreatektomii (rak trzustki, nawracające zapalenie trzustki, torbiele trzustki) można oczekiwać, że lekarz w swojej praktyce może zetknąć się z problemem leczenia cukrzycy u chorego, któremu usunięto trzustkę. Ten typ cukrzycy wymaga na ogół niewielkich dawek insuliny, rzadko przekraczających 40 j.m./d, z reguły ma przebieg chwiejny, na co składają się zarówno zaburzenia wchłaniania jelitowego, jak i (prawdopodobnie) usunięcie poza komórkami B także innych elementów komórkowych wysp trzustkowych. Głównym problemem jest właściwe żywienie tych chorych oraz rozłożenie dobowej dawki insuliny na kilka małych, często wstrzykiwanych porcji. Chorzy ci są potencjalnymi kandydatami do korzystania z urządzeń typu „sztuczna trzustka”. Podstawą rozpoznania tego typu cukrzycy jest wywiad. W przewlekłych zapaleniach trzustki (przewlekłym nawracającym oraz przewlekłym wapniejącym) objawy kliniczne cukrzycy występują na ogół później aniżeli główne symptomy ze strony części gruczołowej. Niekiedy jednak mogą ujawnić się już podczas pierwszego napadu ostrego zapalenia trzustki. W różnicowaniu z cukrzycą idiopatyczną uwzględnia się charakterystyczne dla zapaleń trzustki dolegliwości (bóle, biegunka tłuszczowa) i objawy (zmiany palpacyjne w przypadkach torbieli trzustki, objaw Grotta), a przede wszystkim wyniki badań pomocniczych, których zakres jest obecnie duży: zwiększenie aktywności amylazy we krwi i moczu, zmniejszenie wyrzutu wodorowęglanów i amylazy z sokiem trzustkowym po stymulacji sekretyną i pankreozyminą (cholecystokininą), zwiększenie zawartości chlorku sodowego w ślinie i pocie (mucoviscidosis), stwierdzenie badaniem radiologicznym obecności złogów soli wapniowych w rzucie trzustki, nieprawidłowości obrazów uzyskiwanych podczas pankreatografii wstecznej, ultrasonografii, scyntygrafii i tomografii komputerowej. Rozległe zwapnienia w rzucie trzustki uwidaczniają się często podczas zwykłego badania radiologicznego w cukrzycy „Z”, w której rozpoznaniu istotne znaczenie ma ponadto występowanie na określonych obszarach geograficznych, niedożywienie i spożywanie dużej ilości tapioki. W związku z dość częstym kojarzeniem się raka trzustki z cukrzycą u łudzi starszych należy w rozpoznaniu różnicowym brać pod uwagę tego rodzaju możliwość. Podejrzenie nowotworu powinny nasuwać przypadki cukrzycy pojawiającej się w późniejszym okresie życia u osób o prawidłowej masie ciała lub wychudzonych, bez dziedzicznego obciążenia tą chorobą, skarżących się na nie wyjaśnione bóle w nadbrzuszu, u których mimo wyrównania zaburzenia przemiany węglowodanów właściwym leczeniem nie stwierdza się poprawy stanu ogólnego ani przyrostu masy ciała. Dla ustalenia ostatecznego rozpoznania szczególnie przydatne są: określenie wielkości pętli dwunastnicy za pomocą badania radiologicznego (duodenografia hipotoniczna), badanie ultrasonograficzne i scyntygraficzne trzustki, wybiórcza arteriografia i tomografia komputerowa.