Mechanizm rozwoju mikroangiopatii cukrzycowej mimo licznych badań ciągle nie jest wyjaśniony do końca. Czynniki środowiskowe nie odgrywają tu — w przeciwieństwie do zmian w dużych naczyniach — większej roli, ponieważ częstość tych zmian w cukrzycy nie wykazuje znamiennego zróżnicowania w zależności od szerokości geograficznej. Tłumaczenie etiopatogenezy swoistych zmian we włośniczkach w cukrzycy jest hipotetyczne i jest przedmiotem kilku teorii.