Pierwotne uszkodzenie włókna osiowego związane z zaburzeniem przemiany mioinozytolu

Zawartość tego cyklicznego poliolu, będącego jednym z 9 stereoizomerów inozytolu i mającego uznane działanie biologiczne, jest w nerwach obwodowych 30 razy większa aniżeli w osoczu. W przeciwieństwie do innych tkanek w nerwach występuje on głównie w postaci wolnej, a tylko 20% jego ogólnej puli jest związane w formie fosfoinozytydów. Przyczyna tego zjawiska jest nie znana i tylko przypuszcza się, że może ono dowodzić, że w nerwach następuje szybka przemiana w cyklu fosfatydyloinozytolu. Cykl ten ma istotne znaczenie w przewodzeniu bodźców narwowych: hydroliza fosfolipidów błony bezpośrednio przylegającej do włókna osiowego (aksolemmy) ułatwia przepływy jonowe, które towarzyszą zjawisku przewodzenia stanów pobudzenia. W cukrzycy doświadczalnej (alloksanowej i streptozotocynowej) zawartość wolnego mioinozytolu w nerwach zmniejsza się średnio o 20—40%. Przyczyną może być utrudnienie — wobec braku insuliny — transportu mioinozytolu z krwi do wnętrza włókien nerwowych, a także zwolnienie przemian w cyklu fosfatydyloinozytolu wskutek osłabienia aktywności niektórych enzymów (w szczególności transferazy CDP-diacylogliceroloinozytolowej). Zmniejszeniu stężenia wolnego mioinozytolu w nerwach towarzyszy zwolnienie przewodzenia bodźców motorycznych. Skuteczne leczenie insuliną i przywrócenie normo- glikemii zapobiega tym zaburzeniom. U ludzi chorych na cukrzycę zmniejsza się ogólnoustrojowa pula mioinozytolu i zwiększa jego wydalanie z moczem. Bardzo małe jest stężenie tego związku w płynie mózgowo-rdzeniowym. W pojedynczych, jak dotąd, badaniach u ludzi z neuropatią cukrzycową stwierdzono co prawda mniejszą zawartość fosfolipidów w nerwach, jednak mogło to być wyrazem zmniejszenia ogólnej masy nerwów wskutek zaniku włókien osiowych. Stężenie wolnego mioinozytolu w nerwach, oznaczone w kilku badanych pośmiertnie przypadkach cukrzycy, mieściło się natomiast w granicach prawidłowych. Według tej teorii uszkodzenie komórek Schwanna i demielinizacja są zjawiskiem wtórnym w stosunku do zaburzenia przemian w cyklu fosfatydyloinozytolu, występującego w włóknach osiowych. Dotąd jednak nie ustalono, jakie są mechanizmy tej zależności. Należy dodać, że zwiększenie spożycia mioinozytolu (w formie dodania do pożywienia 1—2 g dziennie u ludzi) nie daje jednoznacznej poprawy klinicznej w sensie ustępowania objawów neuropatii cukrzycowej. Nadmierne zaś karmienie tym związkiem zwierząt (szczurów) zdrowych oraz z cukrzycą powodowało zaburzenia czynności nerwów. Z powyższego przeglądu wynika konieczność dalszych badań w celu ustalenia roli zaburzenia przemiany fosfolipidów w rozwoju neuropatii cukrzycowej i udziału niedoboru wolnego mioinozytolu w tym zaburzeniu.