Wpływ pracy mięśniowej na przemianę węglowodanów u chorych na cukrzycę

U ludzi chorych na cukrzycę reakcja metaboliczna na wysiłek fizyczny może być odmienna aniżeli u zdrowych, co zależy od szczegółowej roli insuliny, jaką odgrywa ona podczas pracy mięśniowej. Wpływy tego hormonu dzielą się pod tym względem na doraźne i długotrwałe. Wpływy doraźne. Insulina hamuje oddawanie glukozy przez wątrobę (hamuje glikogenolizę i glukoneogenezę) i zwiększa zużytkowanie tego cukru przez mięśnie. W sytuacji, w której występuje bezwzględny niedobór insuliny (np. w niewyrównanej cukrzycy typu 1), ujawnia się przede wszystkim pierwszy z wyżej wymienionych skutków braku jej działania, powodując wzrost glikemii (dalszy przyrost hiperglikemii). Ponadto zwiększeniu podczas wysiłku wydzielania hormonów antagonistycznych wobec insuliny towarzyszy nasilenie lipolizy i zwiększenie wytwarzania związków ketonowych, co w konsekwencji doprowadza do ketozy lub ją pogłębia. Z kolei w stanach, w których stężenie insuliny we krwi w czasie wysiłku jest duże, może w wyniku działania tego hormonu na wątrobę i na mięśnie wystąpić w czasie wysiłku hipoglikemia.To zjawisko częściej obserwuje się w cukrzycy i to zarówno w typie 1 w związku z wchłanianiem egzogennej insuliny z miejsca wstrzyknięcia do krwiobiegu, jak i w typie 2 skojarzonym z otyłością, cechującym się hiperinsulinemią i opóźnioną adaptacją czynnościową komórek B wysp trzustkowych. Wpływy długotrwałe. Stwierdzono, że wielokrotnie powtarzane wysiłki fizyczne zwiększają wrażliwość na insulinę. Zjawisko to występuje wyraźnie u ludzi zdrowych, np. u biegaczy długodystansowych oraz u osób poddanych wielotygodniowemu treningowi. Obserwuje się je także, choć w nieco mniejszym stopniu, u chorych na cukrzycę, u których systematycznie wykonywane wysiłki fizyczne powodują stopniowe zmniejszanie się glikemii i cukromoczu, zaś u leczonych insuliną umożliwiają zmniejszenie dobowej dawki tego hormonu przeciętnie o 20—30%. Mechanizm, poprzez który długotrwałe, powtarzane wysiłki zwiększają wrażliwość na insulinę, nie jest ostatecznie wyjaśniony. W przeszłości łączono go z wytwarzaniem w czasie pracy mięśniowej swoistego czynnika zwiększającego pobieranie glukozy przez mięśnie, ze wzrostem aktywności insulinopodobnej surowicy nie hamowanej przez przeciwciała insulinowe (NSILA), a także ze zwiększeniem przepływu przez pracujące mięśnie i z hipoksją. Obecnie wiadomo, że po to, by mięśnie mogły pobierać w czasie pracy zwiększoną ilość glukozy, niezbędna jest obecność niewielkiej ilości insuliny na powierzchni komórek mięśniowych. Ponadto stwierdzono, że pod wpływem powtarzanych wysiłków fizycznych nasila się wiązanie insuliny przez komórki (wzrost powinowactwa, a prawdopodobnie i liczby receptorów insulinowych), i uważa się, że ten właśnie mechanizm tłumaczy zwiększenie wrażliwości na insulinę obserwowane po dostatecznie długim treningu.