Zmiany włośniczek w cukrzycy

Zmiany włośniczek są swoistym morfologicznym objawem cukrzycy. Wprawdzie podobne obrazy można spotkać w niektórych innych chorobach (np. w stanach zwiększonej lepkości krwi w przebiegu szpiczaka i makroglobulinemii, w „chorobie bez tętna”, w nadciśnieniu złośliwym, w niedokrwistości sierpowatej), jednak wówczas występują one sporadycznie, podczas gdy w cukrzycy dominują w obrazie anatomopatologicznym choroby i przesądzają o jej klinicznym przebiegu. Główną zmianą włośniczek w cukrzycy jest pogrubienie błony podstawnej, której szerokość wynosi prawidłowo 1400—2700 nm (A), zaś w cukrzycy przekracza 3000 nm, a nawet dochodzi do 8000 nm. Zgrubienie to jest nierównomierne, często tworzą się wypustki lub dochodzi do podwojenia błony. Poszerzenie błony podstawnej jest następstwem zmiany jej metabolizmu i zmiany składu. Inną zmianą włośniczek jest stopniowa utrata komórek ściennych (perycytów), powodująca miejscowe zwiotczenie ściany i jej uwypuklanie w postaci mikrotętniaków. Z drugiej strony może dochodzić do rozplemu komórek śródbłonkowych, co przy pogrubieniu błony podstawnej powoduje niedrożność i obliterację tych naczyń. Opisane zmiany występują najczęściej w części przyżylnej włośniczek i często towarzyszy im lub je nawet wyprzedza rozszerzenie żył. Stwierdzono je w cukrzycy w siatkówce i spojówce oka, w kłębuszkach nerkowych, pniach nerwowych, mięśniach, mięśniu sercowym i w skórze. Prawdopodobnie dotyczą one naczyń włosowatych w całym organizmie. W niektórych narządach nasilenie tych zmian jest tak duże i zaburza czynność fizjologiczną tych narządów tak dalece, że daje to charakterystyczne zespoły objawów. Tymi narządami są: siatkówka i kłębuszki nerkowe, w których swoista dla cukrzycy mikroangiopatia objawia się pod postacią dobrze zdefiniowanych zespołów: retinopatii i nefropatii cukrzycowej. Ponadto przypuszcza się, że zmiany we włośniczkach odżywczych pni nerwowych (vasa neivoium) stanowią przyczynę niektórych powikłań neurologicznych cukrzycy (neuropatii cukrzycowej), zaś analogiczne zmiany we włośniczkach odżywczych ściany dużych tętnic (vasa vasorum) mogą przyczyniać się do rozwoju makroangiopatii cukrzycowej.