Retinopatia cukrzycowa

Pod tą nazwą rozumie się zespół zmian w siatkówce, spowodowany swoistymi dla cukrzycy czynnościowymi i morfologicznymi nieprawidłowościami naczyń włosowatych i doprowadzający w razie znacznego zaawansowania tych zmian do zaburzenia widzenia. Epidemiologia. Retinopatia należy do częstych powikłań cukrzycy. W Polsce w badaniach przekrojowych stwierdzono ją u około 1/3 wszystkich osób z tą chorobą (32% wg [24], 29% wg). Podobną ogólną częstość występowania retinopatii stwierdzono w koordynowanych przez WHO wielonarodowych badaniach (przekrojowych) choroby naczyniowej w cukrzycy, przeprowadzonych w latach siedemdziesiątych. Niewielkie różnice, jakie w tych badaniach zanotowano w niektórych krajach (nieco mniejsza częstość w Indiach), przypisuje się raczej niedostatecznemu wystandaryzowaniu metod diagnostycznych, chociaż nie można wykluczyć swoistych lokalnych wpływów, np. pośredniego działania swoistych dla poszczególnych regionów świata konstelacji antygenów HLA. Częstość występowania retinopatii u osób z cukrzycą zmienia się bardzo i czasem trwania choroby: o ile we wczesnym jej okresie zmiany na dnie oka stwierdza się rzadko, to w przypadkach długo trwających są one objawem powszechnym, a ich nasilenie może doprowadzić do wyraźnego upośledzenia wzroku. Należy zarazem dodać, że u niewielkiej grupy chorych (około 10%) zmian tych nie stwierdza się nawet po bardzo długim (do 30 lat) okresie trwania choroby. Na rozwój retinopatii cukrzycowej wyraźnie wpływa stopień zaburzenia przemiany węglowodanów. Zamieszczone w tab. 71 wyniki obliczeń wskazują na wysoki stopień korelacji pomiędzy częstością występowania tego powikłania a wartościami glikemii. Wykładnikiem tej zależności jest prawdopodobnie także znamienna korelacja między występowaniem retinopatii cukrzycowej a niedoborem masy ciała i koniecznością stosowania insuliny; oba te wskaźniki charakteryzują cukrzycę o cięższym przebiegu i trudniejszą do wyrównania. Natomiast wiek chorych i ich płeć nie wydają się odgrywać znaczącej roli. W innym badaniu także stwierdzono szczególnie wysokie współczynniki korelacji pomiędzy występowaniem retinopatii proliferacyjnej a hiperglikemią, Wyraźny (odwracalny) postęp zmian w siatkówce w czasie ciąży zależy prawdopodobnie częściowo również od częstego w jej przebiegu pogarszania się stanu metabolicznego w cukrzycy, a być może także od bardziej swoistego wpływu niektórych hormonów łożyskowych. Odwracalne pogorszenie retinopatii obserwuje się także w zakażeniach, w których dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów działających antagonistycznie wobec insuliny. Podkreśla się też nasilanie się rozwoju retinopatii cukrzycowej pod wpływem nadciśnienia, jednak z dokładnych badań wynika, że zależność ta może być uwarunkowana współistnieniem nefropatii cukrzycowej; u osób chorych na cukrzycę bez białkomoczu nie stwierdzono korelacji między nadciśnieniem a częstością i stopniem zaawansowania swoistych dla cukrzycy zmian w siatkówce.