Ostre powikłania cukrzycy

Jak była o tym mowa wyżej, do ostrych powikłań cukrzycy zaliczane są pojawiające się w krótkim czasie zespoły ciężkich objawów klinicznych, będących wyrazem gwałtownych i głębokich zaburzeń: metabolicznych, gospodarki wodno-elektrolitowej i często także równowagi kwasowo-zasadowej, spowodowanych ostrym niedoborem insuliny. Określa się je często mianem śpiączki cukrzycowej (Coma diabeticum), aczkolwiek stopień ograniczenia świadomości nie zawsze jest dokładnym wykładnikiem głębokości wyżej wymienionych zaburzeń. Niejednokrotnie lepiej można je ocenić biorąc pod uwagę całokształt obrazu klinicznego, a pewne rozpoznanie tych zespołów ustala się na podstawie właściwych badań laboratoryjnych. Śpiączka cukrzycowa ma różny przebieg, co jest wynikiem odrębnych mechanizmów patogenetycznych, doprowadzających do tego stanu, i obecnie odróżnia się następujące jej rodzaje: 1) śpiączkę ketonową, 2) śpiączkę hipermolalną (osmotyczną) oraz 3) śpiączkę mleczanową. Chociaż są to zespoły dobrze zdefiniowane, należy zaznaczyć, że rozgraniczenie między nimi nie zawsze jest wyraźne, zarówno jeżeli chodzi o podłoże patogenetyczne, jak i obraz kliniczny. Zaburzenie, które determinuje określony typ śpiączki cukrzycowej, może występować — z reguły w mniejszym stopniu — także w innym jej rodzaju. I tak w śpiączce ketonowej ważnym czynnikiem patogenetycznym poza kwasicą metaboliczną jest zwiększenie moralności osocza, spowodowane znaczną hiperglikemią, zaś w kwasicy mlecza- nowej może występować znaczący (niekiedy „maskowany”) wzrost stężenia związków ketonowych we krwi. Oprócz powyższych zespołów u osób z cukrzycą mogą występować także stany śpiączkowe wywołane inną ciężką chorobą. Jeżeli równocześnie dojdzie do niewyrównania cukrzycy (wskutek niekorzystnego wpływu dołączającej się choroby lub w następstwie niewłaściwego leczenia), różnicowanie z właściwą śpiączką cukrzycową może nastręczać trudności. Śpiączka cukrzycowa — głównie ketonowa, w znacznie zapewne mniejszym stopniu hipermolalna (osmotyczna) — była przed wprowadzeniem insuliny do leczenia cukrzycy częstym powikłaniem tej choroby i przyczyną zgonu ponad 60% osób nią dotkniętych. Obecnie występuje znacznie rzadziej i w krajach, w których jest dobrze zorganizowana opieka nad chorymi na cukrzycę, odsetek zgonów z powodu tego powikłania wynosi 1—3% i nadal wykazuje tendencję do zmniejszania się. W tych krajach częściej też przyczyną zgonu bywa śpiączka hipermolalna (osmotyczna) i mleczanowa; podobne zjawisko obserwuje się w Polsce. Należy wszakże zaznaczyć, że nadal największa jest zapadalność na śpiączkę ketonową, która w krajach rozwiniętych stanowi ponad 80% wszystkich przypadków śpiączki hiperglikemicznej. Fakt, że rzadziej staje się ona przyczyną zgonu niż pozostałe śpiączki, jest wynikiem lepszego rokowania; częściej bowiem występuje u ludzi młodych i łatwiej poddaje się skutecznej terapii. Mimo wyraźnego postępu w leczeniu wszystkie rodzaje śpiączek są jednak nadal bardzo groźnym powikłaniem cukrzycy i cechuje je duża śmiertelność. Jak już wspomniano, jest ona większa w śpiączce mleczanowej i hipermolalnej (osmotycznej) niż w ketonowej, ale w tej ostatniej rokowanie pogarsza się u ludzi starszych i w razie zbyt późnego podjęcia właściwego postępowania. Zgon występuje zwykle wśród pełnego obrazu śpiączki, może jednak nastąpić także po opanowaniu zaburzeń metabolicznych z powodu nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, serca i nerek (zgon późny).